Chưa có sản phẩm trong giỏ hàng.
Văn hóa Tết miền Trung mang một vẻ đẹp riêng biệt, mộc mạc mà sâu sắc, phản ánh tâm hồn kiên cường, chan chứa nghĩa tình của con người nơi đây. Dù trải qua bao biến thiên của lịch sử và sự hội nhập, những phong tục tập quán trong ngày Tết vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời được tô điểm thêm những nét tươi mới, tạo nên bức tranh đa dạng nhưng hài hòa. Khám phá văn hóa Tết miền Trung là hành trình tìm về nguồn cội, thấu hiểu bản sắc dân tộc, cảm nhận sự gắn kết mạnh mẽ của cộng đồng qua từng nghi lễ, món ăn, câu chúc, trò chơi dân gian… – tất cả cùng hòa quyện, khiến ngày Tết trở thành thời khắc thiêng liêng, đáng nhớ nhất năm. Hãy cùng Lục Bình Đất Việt tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!
Nét đặc trưng trong phong tục đón Tết của người miền Trung
Tết Nguyên Đán không chỉ là dịp sum họp gia đình mà còn thể hiện sâu sắc các giá trị truyền thống của người dân miền Trung. Trong những ngày cuối năm và đầu xuân, từng ngõ nhỏ, xóm làng lại rộn ràng chuẩn bị, mong đợi khoảnh khắc giao mùa linh thiêng. Miền Trung dù trải dài trên dải đất hẹp, song mỗi địa phương đều có những phong tục đặc sắc riêng, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa chung trong dịp Tết cổ truyền.
Lễ cúng ông Công ông Táo – tạ ơn vị thần bảo hộ gia đình
Lễ tiễn ông Công ông Táo về trời diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch là nghi thức quan trọng mở đầu cho chuỗi hoạt động đón Tết của người miền Trung.
Theo quan niệm dân gian, ông Công ông Táo chính là vị thần bếp núc chứng giám mọi việc lớn nhỏ trong nhà suốt năm qua. Việc chuẩn bị lễ vật chu đáo – gồm cá chép sống để ông cưỡi về trời, mũ áo giấy, hoa quả, trầu cau, bánh kẹo – thể hiện lòng biết ơn và mong muốn báo cáo việc tốt lành đến Ngọc Hoàng, cầu xin một năm mới an khang, thuận lợi.
Ở nhiều tỉnh như Quảng Ngãi hay Thừa Thiên Huế, sau lễ cúng, người dân sẽ phóng sinh cá chép tại sông suối gần nhà, thể hiện tâm niệm nhân ái, giải thoát cho chúng sinh. Cá chép tung tăng bơi lội còn tượng trưng cho sự thịnh vượng, phát triển trong năm mới.
Dù xã hội hiện đại, tục lệ này vẫn được gìn giữ bởi nó nhắc nhở con cháu nhớ đến đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, duy trì nếp sống hướng thiện, đoàn kết trong cộng đồng.
Trang trí nhà cửa, bày biện bàn thờ tổ tiên
Khác với nhiều vùng miền khác, người miền Trung thường khá giản dị trong khâu trang trí nhà cửa dịp Tết. Tuy nhiên, sự tinh tế và ý nghĩa sâu xa lại thể hiện rất rõ.
Trước Tết khoảng một tuần, các gia đình sẽ tổng vệ sinh, quét dọn sạch sẽ từ sân vườn, mái ngói đến gian thờ chính. Nhà nào cũng cố gắng quét mạng nhện, bụi bặm, thay mới chân hương, dán câu đối đỏ với lời chúc tốt lành, thể hiện sự kính trọng với tổ tiên và mong điều may.
Mâm ngũ quả đặt trên bàn thờ được chọn lựa kỹ càng, tùy từng địa phương mà có chút khác biệt. Ở Nghệ An, Hà Tĩnh, người ta chuộng cam, quýt, chuối xanh, mãng cầu, dưa hấu đỏ, còn ở Quảng Nam, Quảng Ngãi thì thêm thanh long, dứa biểu trưng cho sự sum vầy, phát tài phát lộc.
Ngoài ra, nhiều nhà còn treo thêm đèn lồng đỏ, trưng mai vàng hoặc hoa cúc, hoa lay ơn… tạo không gian ấm áp, rực rỡ, gửi gắm thông điệp về mùa xuân tươi mới, hy vọng.
Các nghi lễ truyền thống đêm Giao Thừa và sáng mùng Một
Nếu miền Bắc trọng lễ cúng Giao Thừa ngoài trời thì người miền Trung lại chú trọng hơn đến việc “rước ông bà” và thực hiện loạt nghi thức trong nhà.
Đêm 30 Tết, sau khi cúng giao thừa xong, các gia đình sẽ khấn mời tổ tiên về ăn Tết, phù hộ con cháu bình an. Đặc biệt, nhiều nơi còn duy trì tục “xông đất” – người hợp tuổi bước vào nhà đầu tiên để lấy may, tin rằng vận khí tốt sẽ theo cả năm.
Sáng mùng Một, bữa cơm đầu năm rất quan trọng. Gia chủ sẽ dâng lên mâm cỗ cúng tổ tiên với lòng biết ơn, cầu mong phù trợ. Sau đó, cả nhà quây quần thưởng thức bữa cơm sum họp, trao nhau lời chúc sức khỏe, phát tài, học hành tiến bộ.
Lễ xông đất và bữa cơm khai xuân thể hiện quan niệm coi trọng nguồn cội, đề cao gia đình, đồng thời khởi đầu một năm mới tràn đầy hy vọng, gắn kết yêu thương.
Ẩm thực ngày Tết miền Trung – Đậm đà, mộc mạc mà cuốn hút
Ẩm thực là một phần không thể thiếu giúp hoàn thiện vẻ đẹp của văn hóa Tết miền Trung. Với đặc trưng khí hậu khắc nghiệt, con người miền Trung đã sáng tạo ra những món ngon vừa dân dã, vừa phong phú, giàu ý nghĩa.
Bánh tét – Linh hồn của mâm cỗ ngày xuân
Trong khi miền Bắc chuộng bánh chưng vuông thì bánh tét hình trụ dài lại là đặc sản không thể thiếu ở miền Trung dịp Tết.
Bánh tét được gói từ nếp thơm, nhân đậu xanh, mỡ heo béo ngậy, thịt lợn tẩm ướp tiêu và hạt điều đỏ – tượng trưng cho sự viên mãn, sung túc. Có nơi còn thêm trứng muối, tôm khô để tăng vị đậm đà.
Điều đặc biệt là cách gói bánh tét đòi hỏi sự khéo léo, nén chặt tay để bánh giữ được độ chắc, thơm mềm mà không bị bở nát khi luộc trong nhiều giờ. Mỗi chiếc bánh như gửi gắm lời chúc sum vầy, no đủ, trường thọ trong năm mới.
Ngày nay, dù đời sống đổi thay, nhưng cứ mỗi dịp Tết, gia đình nào cũng cố gắng tự tay gói bánh tét – vừa để tưởng nhớ tổ tiên, vừa duy trì truyền thống lâu đời của quê hương.
Các loại mứt dân dã, đượm vị miền Trung
Khác với miền Nam chuộng mứt sặc sỡ, người miền Trung thích các loại mứt truyền thống chế biến thủ công, vị ngọt thanh, ít đường, phù hợp khẩu vị.
Phổ biến nhất là mứt gừng cay the ấm nồng, giúp chống lạnh, tiêu thực. Mứt bí đao trắng trong, mứt quất vàng óng, mứt me chua dịu… đều là những món nhâm nhi ngày xuân, tiếp khách quý.
Đáng chú ý còn có mè xửng – đặc sản xứ Huế, dẻo quánh ngọt bùi, thể hiện sự keo sơn gắn bó trong tình thân. Những món mứt tuy đơn sơ nhưng chứa đựng cả tâm tình chân chất, hiếu khách của người miền Trung những ngày Tết đến xuân về.
Mâm cỗ Tết – Sự hòa quyện giữa truyền thống và sáng tạo
Một mâm cỗ ngày Tết miền Trung thường kết hợp hài hòa giữa các món truyền thống và những món ăn mới, đáp ứng khẩu vị đa dạng.
Ngoài bánh tét, mứt, còn có nem chua, tré – món khai vị hấp dẫn; thịt kho tiêu, ram cuốn cải, tôm rim, cá kho nghệ thơm lừng. Không thể thiếu các món canh thanh mát như canh măng hầm giò, canh mọc, canh bóng thả…
Ở Huế, còn nổi bật với các món cung đình như nem công, chả phượng, gà hấp lá chanh, chè cung đình… thể hiện sự tinh tế, cầu kỳ trong ẩm thực.
Qua từng món ăn, ta cảm nhận được sự chăm chút, trân trọng trong từng khâu chuẩn bị, đồng thời thấy rõ sự đa dạng, phong phú của văn hóa ẩm thực miền Trung ngày Tết – dung hòa xưa và nay, truyền thống và sáng tạo, giản dị mà sâu sắc.
Trò chơi dân gian và lễ hội Xuân đặc sắc miền Trung
Không khí Tết miền Trung sẽ không trọn vẹn nếu thiếu đi những trò chơi dân gian và lễ hội truyền thống đậm chất cộng đồng. Đây chính là dịp để mọi người gắn kết, chia sẻ niềm vui, cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng.
Hô bài chòi – Di sản phi vật thể sống động
Hô bài chòi là loại hình nghệ thuật độc đáo bắt nguồn từ Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi…, kết hợp ca hát, diễn xuất và trò chơi dân gian.
Trong dịp Tết, các làng quê dựng những chòi nhỏ lợp lá, người chơi mua thẻ bài, còn các nghệ nhân (hiệu) vừa hát hô, vừa tung hứng, kể chuyện vui nhộn để gọi tên quân bài. Ai nghe đúng tên bài mình sở hữu sẽ hò reo, nhận thưởng.
Điều thú vị nằm ở cách “hiệu” biến tấu lời ca dí dỏm, khi vui tươi, khi sâu sắc, châm biếm nhẹ nhàng những thói hư tật xấu, gửi gắm ước vọng năm mới. Đây vừa là trò chơi may rủi, vừa là loại hình sinh hoạt văn hóa cộng đồng đặc sắc, được UNESCO vinh danh di sản phi vật thể nhân loại.
Hội vật, đua thuyền – Khí thế rộn ràng đầu năm
Miền Trung còn nổi tiếng với các lễ hội thể thao truyền thống như đấu vật, đua thuyền đầu xuân, thu hút đông đảo nam thanh nữ tú tham dự, cổ vũ.
Tại nhiều nơi thuộc Nghệ An, Thanh Hóa, hội vật đầu năm rộn ràng những tiếng hò reo, thể hiện tinh thần thượng võ, rèn luyện sức khỏe, đồng thời cầu mong mùa màng bội thu, cuộc sống sung túc.
Các tỉnh ven biển như Quảng Bình, Quảng Trị, Huế tổ chức đua thuyền rồng trên sông, tái hiện tinh thần đoàn kết, mạnh mẽ vươn khơi bám biển. Đây cũng là nghi thức cầu cho mưa thuận gió hòa, ngư dân đánh bắt thuận lợi suốt năm.
Những lễ hội này không chỉ mang giá trị thể thao, giải trí mà còn gìn giữ truyền thống, vun đắp tinh thần cộng đồng vững mạnh.
Các trò chơi dân gian gắn kết cộng đồng
Ngoài hô bài chòi, hội vật, đua thuyền, Tết miền Trung còn rộn ràng với các trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt dê, nhảy bao bố, đá cầu, đánh bài tổ tôm, tam cúc…
Điểm chung của những trò chơi này là tạo nên bầu không khí vui tươi, gắn bó các thế hệ, xóa nhòa khoảng cách già trẻ, trai gái. Qua đó, truyền tải thông điệp đoàn kết, sẻ chia, tiếp thêm năng lượng tích cực cho năm mới.
Có thể nói, những trò chơi và lễ hội xuân chính là hơi thở sống động của văn hóa Tết miền Trung, làm phong phú thêm đời sống tinh thần, gìn giữ bản sắc dân tộc qua từng thế hệ.
Những giá trị nhân văn sâu sắc trong văn hóa Tết miền Trung
Không chỉ là dịp vui chơi, ăn uống, Tết ở miền Trung còn thấm đẫm những giá trị nhân văn, thể hiện đạo lý truyền thống và tinh thần cộng đồng bền chặt.
Uống nước nhớ nguồn – Tri ân tổ tiên, cha mẹ
Trong những ngày Tết, việc dọn dẹp bàn thờ, dâng lễ vật, khấn vái tổ tiên là nghi thức bắt buộc đối với mọi gia đình miền Trung.
Qua đó, con cháu thể hiện sự biết ơn sâu sắc cội nguồn, cầu mong sự phù hộ độ trì. Đây cũng là dịp để giáo dục thế hệ trẻ lòng kính trọng, đạo hiếu, củng cố sợi dây gắn kết gia đình, dòng tộc.
Ngoài ra, Tết còn là lúc con cháu dù làm ăn xa cũng cố gắng trở về quây quần bên mái nhà, thể hiện đạo lý “lá rụng về cội”, nhấn mạnh tầm quan trọng của gia đình trong đời sống người Việt.
Tình làng nghĩa xóm – Chia sẻ, đùm bọc nhau trong khó khăn
Miền Trung vốn chịu nhiều thiên tai, bão lũ, nên tình người càng được trân trọng, nhất là dịp Tết.
Người dân thường dành phần quà nhỏ biếu hàng xóm, thầy cô, bạn bè, hỏi han sức khỏe, chúc tụng nhau lời tốt đẹp. Những gia đình neo đơn, khó khăn được cộng đồng quan tâm, giúp đỡ để ai cũng có cái Tết đủ đầy, ấm áp.
Tinh thần tương thân tương ái ấy không chỉ làm đẹp thêm văn hóa Tết miền Trung mà còn là cội nguồn sức mạnh để người dân vượt qua thử thách, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
Niềm tin và ước vọng về năm mới tươi sáng
Sau tất cả những nghi lễ, lễ hội, món ngon…, điều còn lại đọng mãi chính là niềm tin mãnh liệt vào một năm mới tốt lành, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình bình an, xã hội phát triển.
Niềm tin ấy thể hiện qua từng câu chúc, nụ cười, ánh mắt rạng rỡ của mọi người khi gặp nhau đầu xuân. Nó giúp mỗi cá nhân mạnh mẽ hơn, nuôi dưỡng nghị lực, hy vọng để tiếp tục cuộc sống, vượt qua khó khăn.
Có thể nói, chính những giá trị nhân văn sâu sắc ấy đã làm nên bản sắc riêng, sức sống bền bỉ cho văn hóa Tết miền Trung trong lịch sử và hiện tại.
Câu hỏi thường gặp về văn hóa Tết miền Trung
Tết miền Trung thường bắt đầu chuẩn bị từ khi nào?
Người miền Trung thường bắt đầu dọn dẹp, sắm sửa trước Tết khoảng 1-2 tuần. Các nghi lễ quan trọng như cúng ông Công ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp chính là mốc khởi đầu cho không khí Tết rộn ràng.
Miền Trung có phong tục đi chúc Tết giống miền Bắc hay miền Nam không?
Miền Trung cũng rất coi trọng việc đi chúc Tết mùng Một, mùng Hai, mùng Ba. Người trẻ đến thăm, chúc sức khỏe ông bà, cha mẹ, rồi hàng xóm, thầy cô, bạn bè… thể hiện truyền thống hiếu lễ, gắn kết cộng đồng.
Vì sao bánh tét lại phổ biến hơn bánh chưng ở miền Trung?
Do ảnh hưởng từ miền Nam và điều kiện đất đai, khí hậu, người miền Trung chuộng bánh tét hơn bánh chưng vì dễ gói, dễ bảo quản, hình dáng bánh dài tượng trưng cho sự trường tồn, phát triển dồi dào trong năm mới.
Hô bài chòi có phải ở đâu miền Trung cũng chơi không?
Hô bài chòi phổ biến nhất tại Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi… Một số nơi khác cũng tổ chức nhưng quy mô nhỏ hơn. Đây là loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của miền Trung trong dịp Tết.
Làm sao để trải nghiệm trọn vẹn văn hóa Tết miền Trung?
Bạn nên ghé thăm các tỉnh miền Trung dịp đầu xuân, hòa mình vào các lễ hội, thưởng thức ẩm thực, tham dự trò chơi dân gian, đi chùa cầu may… để cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp mộc mạc mà chan chứa tình người của Tết nơi đây.
Kết luận
Văn hóa Tết miền Trung là sự hòa quyện tuyệt vời giữa truyền thống và hiện đại, mang đậm nét chân thật, dung dị mà giàu ý nghĩa nhân văn. Qua từng phong tục, mâm cỗ, trò chơi, lễ hội, ta cảm nhận được cốt cách kiên cường, nghĩa tình sâu nặng và niềm hy vọng bất diệt của người miền Trung vào một năm mới an lành, thịnh vượng. Giữ gìn và phát huy văn hóa Tết miền Trung chính là góp phần làm phong phú thêm bản sắc dân tộc, truyền lửa cội nguồn cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Để biết thêm thông tin của Lục Bình Đất Việt, bạn có thể ghé thăm:
Fanpage: Lục Bình Đất Việt
Tiktok: @lucbinhdatviet
